Część populacji dziecięcej, która wychowuje się w warunkach domowych, bez szerokiego kontaktu z rówieśnikami, może przebyć 1–2 infekcje w roku [4,8,10,15]. Choroby dróg oddechowych należą do najczęstszych schorzeń u dzieci, a szczególnym problemem są te o przewlekłym i nawracającym charakterze. W wieku przedszkolnym stanowią one najczęstszą przyczynę wizyt lekarskich w przychodniach i jedno z głównych wskazań do hospitalizacji [8,15]. Ze względu na złożone przyczyny występowania, często również trudności diagnostyczne, a w związku z tym zbyt późno włączanego leczenia, mogą prowadzić do trwałego uszkodzenia układu oddechowego. Powtarzająca się ekspozycja na czynniki szkodliwe, zarówno u dorosłych, jak i u dzieci, wywołuje przewlekły stan zapalny w drogach oddechowych, zmiany strukturalne w tchawicy, oskrzelach, oskrzelikach, pęcherzykach płucnych i ich przebudowę (remodeling). Proces zaczyna się często we wczesnym dzieciństwie i jest nieodwracalny, prowadząc w konsekwencji do niewydolności oddechowej [6,11].

Szczególną grupę chorób stanowią te, w których dominuje duszność – astma, przewlekła obturacyjna choroba płuc, mukowiscydoza czy zespół krupu z nagłym obrzękiem dróg oddechowych mogącym zagrażać życiu. U około 30% dzieci z nawrotami infekcji przyczyną jest alergia [10,12,15].

Na całym świecie, także w Polsce, obserwuje się stały wzrost zachorowań na choroby alergiczne, a astma oskrzelowa jest najczęstszą przewlekłą chorobą dolnych dróg oddechowych u dzieci [10,12,15]. Na astmę choruje około 300 milionów ludzi na świecie, w Polsce około 4 miliony, a częstość jej występowania w wieku 6–7 i 13–14 lat ocenia się na 11%. Pierwsze objawy astmy, zwanej wczesnodziecięcą, mogą pojawić się już w okresie niemowlęcym pod postacią nawracających epizodów skurczu oskrzeli w przebiegu wirusowych zakażeń dróg oddechowych. U połowy dzieci rozpoznanie stawiane jest do trzeciego roku życia, a u 80% do piątego roku życia [5,6,14]. Występowanie astmy u osób dorosłych szacuje się średnio na 8–9%, z przewagą wśród mieszkańców miast [2]. Za zespół krupu odpowiadają najczęściej wirusy paragrypy.  Choroba stanowi

15% wszystkich infekcji dróg oddechowych, występuje głównie jesienią i zimą. W większości przypadków przebiega łagodnie, chociaż z tendencją do nawrotów i dotyka 1,5–6% dzieci pomiędzy trzecim miesiącem a szóstym rokiem życia [4,7].

Leczenie schorzeń dróg oddechowych bez aerozoloterapii wydaje się we współczesnej medycynie niemożliwe. Nebulizacja jest jedną z technik aerozoloterapii i jest wskazana w przewlekłych i niektórych ostrych chorobach górnych i dolnych dróg oddechowych u dzieci i dorosłych, w szczególności w astmie, nawracających i przewlekłych zapaleniach oskrzeli, mukowiscydozie oraz w zespole krupu [3]. Nebulizacja jest nieinwazyjną, prostą i skuteczną metodą podawania leków bezpośrednio do dróg oddechowych, bezbolesną i przyjazną dla pacjenta. Zwiększa szybkość działania leków i ich skuteczność oraz zmniejsza ryzyko działań niepożądanych, zwłaszcza w stanach, które wymagają podawania dużych dawek leku. Co więcej, to jedyna forma leczenia w postaci aerozolu, która nie wymaga synchronizacji oddechu z pracą inhalatora, umożliwiająca zastosowanie u małych dzieci i u dorosłych niewspółpracujących [3,8,9].

Główną przyczyną braku osiągnięcia kontroli astmy jest niejednokrotnie nieprawidłowe przyjmowanie leków podawanych w nebulizacji [13]. Płytkie, nieregularne oddychanie, płacz, niepokój zmniejszają depozycję płucną. Dopóki dziecko nie nauczy się dobrze używać inhalatora, do dolnych dróg oddechowych dociera nieco niższa niż zalecana dawka leku.

 

fot. (C) Fotolia

Różne są typy nebulizatorów – ultradźwiękowe, pneumatyczne lub siateczkowe, a ich ulepszanie ma na celu wygodę użytkowania, efektywność i bezpieczeństwo leczenia poprzez stworzenie aerozolu o jak najlepszych parametrach. Warto jednak wiedzieć, że nebulizator ultradźwiękowy służy przede wszystkim do podawania leków mukolitycznych i roztworu chlorku sodu. Niewskazane jest podawanie za pomocą tego typu urządzenia leków w pierwszym roku życia (noworodki, niemowlęta) oraz antybiotyków i glikokortykosteroidów ze względu na ryzyko ich degradacji  [13,14]. Za pomocą nebulizatora pneumatycznego można podawać wszystkie leki, a w korzystaniu z niego nie ma ograniczeń wiekowych. Chociaż Charakterystyki Produktów Leczniczych przeznaczonych do podawania w nebulizacji często dopuszczają mieszanie różnych leków, ponieważ najwyraźniej nie wchodzą one w interakcje chemiczne, to jednak warto pamiętać, że zwiększenie objętości roztworu czy zawiesiny rozcieńcza ją, zmieniając stężenie leku, jego lepkość i w efekcie wpływając na strukturę aerozolu.

Większa objętość wymaga więcej czasu do podania leku, co niekiedy z powodu braku współpracy dziecka bywa trudne do wykonania. Łącznie może to niekorzystnie wpłynąć na efekty terapii [14]. Najczęściej stosowane są nebulizatory klasyczne, produkujące aerozol w sposób ciągły, niezależnie od fazy oddechowej oraz pulsacyjne, które zwiększają uwalnianie leku podczas wdechu  [14]. Oprócz nebulizacji leki wziewne mogą być podawane w formie sprayu z inhalatora ciśnieniowego z dozownikiem MDI (metered dose inhaler) przez przystawkę objętościową (tubę) i maseczkę lub ustnik. Starsze dzieci powyżej szóstego roku życia i dorośli korzystają zwykle z inhalatora suchego proszku DPI (dry powder inhalaer), małego dozownika uwalniającego lek pod wpływem wdechu [13,14]. Skuteczność leków podawanych w nebulizacji i za pomocą dozowników MDI i DPI jest porównywalna. Urządzenia do nebulizacji wymagają 5–10 minutowego czasu trwania podaży leku.