Spis treści:

1. Przyczyny zaburzeń schizoafektywnych
2. Objawy zaburzeń afektywnych: zaburzenia nastroju i objawy psychotyczne
3. Rozpoznawanie zaburzeń schizoafektywnych
4. Leczenie zaburzeń schizoafektywnych: farmakoterapia, ale nie tylko

Gdyby zaburzenia schizoafektywne umieścić na jakiejś osi, to znalazłyby się one pomiędzy schizofrenią a zaburzeniami afektywnymi. Od tego zresztą wywodzi się ich nazwa – słowo „schizo” odnosi się do pojawiających się w ich przebiegu zaburzeń psychotycznych, z kolei termin „afektywne” wskazuje na to, że jedną z komponent tego psychiatrycznego problemu są zaburzenia nastroju.

Zaburzenia schizoafektywne nie są dość często spotykane – szacuje się, że obarczone nimi jest od 0,5 do 0,8% populacji ogólnej. Wśród wszystkich pacjentów, u których wystąpi ta jednostka, dominują kobiety. Typowo początek zaburzeń schizoafektywnych ma miejsce w 3.-4. dekadzie życia.

Przyczyny zaburzeń schizoafektywnych 

Nie sposób wyróżnić jednej, konkretnej przyczyny zaburzeń schizoafektywnych – tak naprawdę funkcjonuje co najmniej kilka różnych teorii na temat ich etiologii. Zwraca się uwagę na to, że w ich rozwoju mogą mieć udział geny – zauważalna jest bowiem zwiększona częstość występowania zaburzeń schizoafektywnych u osób, w których rodzinach ktoś cierpiał na schizofrenię czy chorobę afektywną dwubiegunową.

Postuluje się również i to, że wpływ na rozwój problemu mogą mieć podobne czynniki, jak np. w przypadku schizofrenii – za potencjalne przyczyny zaburzeń schizoafektywnych uznaje się np. infekcje, których doświadcza matka w trakcie ciąży czy też niedotlenienie okołoporodowe.

Jeszcze innym potencjalnym podłożem zaburzeń schizoafektywnych mogą być ciężkie sytuacje doświadczane przez pacjenta już w trakcie jego życia. Jako przykłady takowych można podać np. zostanie ofiarą gwałtu czy śmierć jakiejś bardzo bliskiej osoby.

Objawy zaburzeń afektywnych: zaburzenia nastroju i objawy psychotyczne 

Tak jak wspomniano już wcześniej, w przebiegu zaburzeń schizoafektywnych występują objawy z dwóch zakresów: są nimi objawy psychotyczne oraz objawy afektywne. Do pierwszych z wymienionych zaliczane są przede wszystkim:

• omamy (halucynacje): mogą one dotyczyć różnych narządów zmysłów, bo zarówno narządu wzroku, jak i słuchu czy węchu, najbardziej jednak charakterystyczne dla zaburzeń schizoafektywnych są omamy słuchowe (w postaci np. słyszenia jakichś obcych głosów czy nietypowych dźwięków),
• urojenia (czyli nieprawidłowe przekonania, w przypadku których nie sposób przekonać doświadczającego ich pacjenta, że nie są one zgodne z prawdą; wyróżnia się wiele różnych rodzajów urojeń, w przebiegu zaburzeń schizoafektywnych pojawiają się m.in. urojenia prześladowcze, urojenia nasyłania lub odbierania myśli czy też urojenia odsłonięcia).

Poza wyraźnymi objawami psychotycznymi w przypadku zaburzeń schizoafektywnych pojawiać się mogą również i inne dolegliwości, które spotykane bywają w przebiegu schizofrenii. Jako ich przykłady można z kolei wymienić bladość afektu, alogię czy awolicję.

Zaburzenia schizoafektywne to jednak nie tylko objawy psychotyczne – w ich przebiegu pojawiają się także i zaburzenia nastroju. Przybierać one mogą różną postać, możliwe jest chociażby występowanie u pacjentów objawów z zakresu manii czy hipomanii, którymi mogą być:

• podwyższenie nastroju,
• zmniejszona potrzeba snu,
• poczucie wyraźnej wyższości nad innymi ludźmi,
• podejmowanie ryzykownych zachowań (np. inwestowanie w niepewne inwestycje czy wydawanie dużych ilości pieniędzy na gry hazardowe),
• gonitwa myśli,
• gadatliwość.

Czym są zaburzenia schizoafektywne?, fot. panthermedia

Przeciwieństwem wyżej wymienionych dolegliwości, które również mogą być stwierdzane w przypadku zaburzeń schizoafektywnych, są objawy depresyjne. Wśród takowych wymienić z kolei można:

• anhedonię,
• wyraźne obniżenie nastroju,
• wycofanie się z relacji społecznych,
• zaburzenia snu,
• zaburzenia apetytu,
• przekonanie o własnej bezwartościowości.

Istnieje również możliwość jednoczasowego wystąpienia u pacjenta z zaburzeniami schizoafektywnymi objawów odpowiadających zarówno manii, jak i depresji. W takiej sytuacji stwierdza się występowanie u niego mieszanego epizodu zaburzeń nastroju.

Rozpoznawanie zaburzeń schizoafektywnych 

W rozpoznawaniu zaburzeń schizoafektywnych największe znaczenie ma badanie psychiatryczne. Przed postawieniem takiej diagnozy niezbędne jest wyjątkowo wręcz uważne zbadanie pacjenta – rozpoznać zaburzenia schizoafektywne można dopiero wówczas, kiedy stwierdzi się u chorego występowanie zarówno zaburzeń psychotycznych, jak i zaburzeń nastroju. Istotne są jeszcze dwa aspekty: pierwszym z nich jest to, że zaburzenia schizoafektywne można rozpoznać tylko wtedy, kiedy istniejące u chorego dolegliwości nie pozwalają rozpoznać u niego ani schizofrenii, ani zaburzeń nastroju (w postaci czy to depresji, czy też choroby afektywnej dwubiegunowej). Innym ważnym aspektem jest to, że konieczne jest także przeprowadzenie diagnostyki różnicowej. Wśród jednostek, które mogą mieć nieco podobny do zaburzeń schizoafektywnych przebieg, wymienia się przede wszystkim:

• zaburzenia urojeniowe,
• zaburzenia psychiczne związane ze stosowaniem substancji psychoaktywnych,
• zaburzenia nastroju z objawami psychotycznymi,
• organiczne zaburzenia psychiczne (wynikające np. z zakażenia ośrodkowego układu nerwowego czy zaburzeń metabolicznych).

Leczenie zaburzeń schizoafektywnych: farmakoterapia, ale nie tylko 

W leczeniu zaburzeń schizoafektywnych podstawowe znaczenie ma farmakoterapia. Główną grupą leków, która jest wykorzystywana w przypadku tej jednostki, są neuroleptyki (leki przeciwpsychotyczne), przede wszystkim drugiej generacji. Poza tymi środkami pacjentom zalecane są zwykle jednak i preparaty należące do innych grup lekowych – to jednak, jakie dokładnie leki zostaną zaproponowane choremu, zależne jest od tego, jakie konkretnie objawy dominują u niego. W sytuacji, gdy zaburzenia nastroju u pacjenta przybierają postać odpowiadającą zaburzeniom maniakalnym, wykorzystywane są preparaty z grupy leków stabilizujących nastrój, takie jak np. kwas walproinowy czy sole litu i karbamazepina. Wtedy zaś, gdy u pacjenta występują epizody odpowiadające depresji, stosowane są – wraz z lekami przeciwpsychotycznymi – leki antydepresyjne.

Farmakoterapia zdecydowanie nie jest jednak jedyną metodą leczenia zaburzeń schizoafektywnych. Rzeczywiście leki są istotne w poprawie stanu chorych, poza jednak nimi istotne bywają również psychoterapia oraz psychoedukacja. W rzadkich przypadkach – zwykle wtedy, gdy żadne inne metody nie przynoszą poprawy – pacjentom może być zalecana terapia elektrowstrząsowa.