Rak jądra należy do najczęstszych nowotworów, na jakie zapadają mężczyźni - głównie młodzi (15 - 35 lat). W około 1 - 3% przypadków, schorzenie rozwija się w obu jądrach. Choroba zazwyczaj wykrywana jest przypadkiem przez pacjenta, bądź w trakcie samodzielnego okresowego badania jąder przez mosznę. Nowotwór jądra wykryty wcześnie jest w pełni uleczalny, tak bardzo istotna jest więc profilaktyka.
Spis treśći:
Obserwuje się stały wzrost zachorowalności na raka jądra (3 - 6% rocznie). W Polsce liczba nowych przypadków w ostatnich trzech dekadach zwiększyła się ponad dwukrotnie.
Ważne! Największa zachorowalność występuje w Danii, najmniej przypadków złośliwego nowotworu jądra odnotowano na Dalekim Wschodzie.
Coraz większa świadomość mężczyzn, jak i coraz lepsze sposoby leczenia powodują, że wyleczenie nasieniaka I stopnia uzyskuje się u blisko 99% pacjentów.
Charakterystyka przypadłości
Rak jądra należy do zarodkowych, może występować w każdym wieku, jednakże najczęściej dotyka on chłopców oraz młodych mężczyzn między 15 a 35 rokiem życia (przeważającą grupę stanowią nasieniaki i nienasieniaki).
Ważne! Największą grupę nowotworów jądra stanowią nasieniaki (4 dekada życia), następnie nienasieniaki (zwłaszcza 3 dekada życia).
Do głównych czynników ryzyka wystąpienia schorzenia należy:
- niezstąpienie jądra do moszny (pozostanie w jamie brzusznej)
- przypadki raka jądra u krewnych pierwszego stopnia (około 2% pacjentów)
- nawracające infekcje
- zabieg usunięcia przepukliny pachwinowej
- siedzący tryb życia
Jak dotąd nie wykryto genu, który byłby odpowiedzialny za powstawanie nowotworu. Stwierdzono jednak, że na schorzenie mają wpływ zmiany w DNA kilku genów, wiążące się z prawidłowym procesem cyklu komórkowego. Przeprowadzone badania wykazały, że mutacje w genach kodujących białka, które związane są ze szlakiem przekazywania sygnałów w komórce zależnych od cząsteczki, którą komórki wykorzystują do ułatwienia przekazywania sygnałów pomiędzy komórkami (cAMP) - mogą wpłynąć na powstanie nowotworu zarodkowego jąder (rodzaj nienasieniaka).
Jak była już mowa powyżej, rak jądra dzieli się głównie na nasieniaki oraz nienasieniaki.
- nasieniaki stanowią jednorodną grupę histologiczną (w 65 - 85% ograniczają się wyłącznie do narządu)
- nienasieniaki tworzą się z różnych elementów. Wyróżnia się cztery typy histologiczne (rak płodowy, potworniak, guz pęcherzyka żółtkowego, rak kosmówkowy).
Profilaktyka jąder, fot. panthermedia
Objawy, diagnoza
Rozpoznanie schorzenia nie jest trudne - wielu pacjentów podaje, że w trakcie kąpieli wyczuło, że jedno z jąder jest guzowato powiększone bądź wyczuli w jądrze jakąś nieprawidłowość. Objawy w postaci powiększenia jądra, zmian w jego strukturze, jak i wymacanie nierówności w powierzchni, guzka bądź też „ciężkie” jądro - łatwo zauważy pacjent i lekarz.
Do innych symptomów chorobowych należy:
- ból moszny (20% chorych)
- bolesność okolicy lędźwiowej
- ginekomastia, czyli przerost sutka w wyniku rozrostu tkanki gruczołowej, włóknistej oraz tłuszczowej (około 7% chorych)
Niezmiernie istotna jest profilaktyka i samobadanie, najlepiej przeprowadzane co miesiąc - ma to duże znaczenie we wczesnym rozpoznaniu choroby. Samobadanie polega na zbadaniu jądra przez mosznę, najlepiej po kąpieli, gdy moszna jest rozluźniona, a jądra zwisają swobodnie. Najpierw jedno, następnie drugie jądro należy wziąć delikatnie pomiędzy palec wskazujący i kciuk, następnie dokładnie obmacać.
Ważne! Zdrowe jądro charakteryzuje się gładkością, ma jajowaty kształt, jest dosyć twarde oraz elastyczne. Każda zauważalna nieprawidłowość, a także wystąpienie bólu powinno zaniepokoić i skłonić do wizyty u specjalisty urologa.
Doświadczony lekarz jest w stanie rozpoznać raka jądra w badaniu palpacyjnym (poprzez dotyk). W diagnostyce niezwykle ważne jest badanie ultrasonograficzne moszny, które wykazuje niejednorodność echogeniczną. USG jest procedurą bezbolesną oraz nieinwazyjną.
Kolejne badania, jak m.in. tomografia komputerowa jamy brzusznej, klatki piersiowej - uzupełniają rozpoznanie schorzenia.
Istotną rolą w diagnostyce odgrywają markery biologiczne: alfa - fetoproteina (AFP), beta - choriongonadotropina (HCG), dehydrogenaza kwasu mlekowego ((LDH). Owe markery charakteryzują się częściej podwyższeniem w przypadku chorych na nienasieniaka (50 - 70%) niż na nasieniaka (10%). Ponadto przeprowadza się morfologię i badania biochemiczne (parametry wątrobowe i nerkowe). Wykonuje się także zdjęcie RTG klatki piersiowej oraz scyntygrafię kości (w przypadku wystąpienia bólu kości).
Leczenie
Leczenie odbywa się poprzez usunięcie jądra (tzw. orchideoktomia), a następnie przeprowadzeniu badania histopatologicznego. Czasem możliwa jest chirurgia organooszczędna (wycięcie jedynie samego guza).
W przypadku nasieniaka terapia polega na usunięciu chorego jądra wraz z powrózkiem nasiennym z dostępu pachwinowego. W zależności od zaawansowania choroby, wprowadza się leczenie uzupełniające: radioterapię bądź chemioterapię.
Ważne! Leczenie uzupełniające jest zazwyczaj bardzo skuteczne - nasieniaki są wrażliwe na naświetlanie oraz leki cytostatyczne.
Nienasieniaki także leczy się operacyjnie poprzez usunięcie jądra, inaczej jednakże przebiega leczenie uzupełniające.
Profilaktyka jąder, fot. panthermedia
Ważne! Nienasieniaki charakteryzują się opornością na promieniowanie jonizujące oraz chemioterapię.
W przypadku tego rodzaju nowotworu jądra, decyzja o postępowaniu terapeutycznym należy do lekarza - może on zalecić podanie chemioterapii, jednak leczenie tego typu obarczone jest niedoskonałościami.
Chorujący na nienasieniaki to zazwyczaj młodzi mężczyźni, a leczenie chemiczne wiąże się z ryzykiem bezpłodności. Do innych form uzupełniającego leczenia należy profilaktyczne usunięcie węzłów chłonnych okołoaortalnych.
Ważne! Rak jądra wcześnie wykryty jest w pełni wyleczalny. Usunięcie jednego jądra nie wpływa istotnie ani na płodność, ani na życie seksualne.
W temacie profilaktyki, poza regularnym samobadaniem, w szczególności u mężczyzn pochodzących z rodzin, w których często występują nowotwory - warto przeprowadzić specjalistyczne badania genetyczne DNA, które pozwolą wykryć zwiększone ryzyko powstania przypadłości.
