Spis treści:

1. Fala zmian
2. Dolegliwości menopauzalne
3. Zmiany skórne w okresie menopauzy
4. Naskórek
5. Skóra właściwa
6. Włosy i paznokcie
7. Inne czynniki 

Okres menopauzy stanowi czas dużych „reformacji” zachodzących w organizmie kobiety i następujących pod wpływem zmieniających się oddziaływań hormonalnych. Jest to okres poprzedzony powolnym wygaszaniem się aktywności hormonalnej jajników, trwającym około 5-6 lat, przed rozpoczęciem się klimakterium. Ostatnia miesiączka, po której przez kolejne 12 miesięcy nie nastąpi krwawienie, a nie stwierdza się żadnych patologicznych przyczyn tego zjawiska, nazywa się właśnie przejściem w czas menopauzy [1].

Fala zmian 

Menopauza jest równoznaczna ze zmianami w organizmie kobiety pod wpływem różnicowania się gospodarki hormonalnej, czego skutki oznaczać objawiać się mogą pod postacią wielu zaburzeń, takich jak nietrzymanie moczu, zmiany w strukturze tkanki łącznej, osteopenia, osteoporoza, a także zaburzenia cyklu miesiączkowego i zanik miesiączkowania. Zanim jeszcze dojdzie do momentu, w którym ustaje miesiączkowanie, rozpoczyna się powolny proces zmniejszania produkcji estrogenów – zauważa się obniżenie produkcji hormonów (takich jak hormon wzrostu), a także spadek komórkowej wrażliwości na insulinę. Cały proces występuje u kobiet w wieku 42-47 lat, a najbardziej typowe dla tego okresu zmiany to zahamowanie dojrzewania pęcherzyków Graafa, zatrzymanie jajeczkowania, zmniejszenie aktywności ciałka żółtego oraz spadek stężenia progesteronu, co bezpośrednio związane jest ze spadkiem płodności u kobiet [1].

Dolegliwości menopauzalne 

W czasie zachodzących modyfikacji menopauzalnych kobiety zgłaszają wiele zaburzeń i nieprawidłowości w funkcjonowaniu swojego organizmu. Do podstawowych należą zaburzenia krwawienia, czyli rozregulowanie cyklu miesiączkowego, który ulega skróceniu czy przesunięciu. Zespół klimakteryczny to także zaburzenia termoregulacji, stąd częste zgłoszenia uderzeń gorąca, zlewne poty, zaburzenia snu, nerwowość, kołatania serca czy nawet bóle mięśniowe. Ponadto zauważa się także nieprawidłowości związane z układem moczowo-płciowym, takie jak suchość pochwy, nietrzymanie moczu, częste infekcje układu moczowego. Spada także libido, co objawia się zmniejszeniem zainteresowania życiem płciowym, a to zwykle spowodowane jest spadkiem nasilenia doznań przez bolesność stosunków płciowych lub częste zakażenia pochwy. Do innych zauważanych zmian należą także te, które zachodzą w tkance łącznej, czyli w obrębie skóry [1].

Zmiany skórne w okresie menopauzy 

Skóra jest organem człowieka, który ma zdecydowanie największą powierzchnię – obejmuje około 1,5 do 2 m² u dorosłego człowieka. Jej grubość waha się od 0,5 do 4 mm w zależności od obszaru ciała, jaki pokrywa oraz od czynników zewnętrznych, jakie na nią oddziałują. Za prawidłowy wygląd oraz funkcjonowanie skóry odpowiedzialnych jest wiele czynników, z których bardzo znaczącym są właśnie hormony [2].

Do głównych zmian, jakie zauważane są przez kobiety w okresie menopauzy w obrębie skóry, zalicza się przede wszystkim jej wyraźne ścieńczenie. Widoczny i odczuwalny staje się spadek aktywności gruczołów łojowych i potowych, a także uwagę zwraca nasilający się problem z wypadaniem włosów. Hormony płciowe mają bowiem znaczący wpływ na wygląd i zachowanie się skóry – skóra pod ich wpływem jest gładka, elastyczna i o odpowiednim poziomie nawilżenia. Odpowiadają także za wzrost ilości włókien kolagenowych, co przekłada się na grubość naskórka. Same estrogeny natomiast oddziałują bezpośrednio na zmarszczki, które pod ich wpływem ulegają redukcji [1]. W związku ze zmniejszoną ilością estrogenów dochodzi do spadku aktywności podziałów komórkowych, spadku syntezy kolagenu, a tym samym widoczne staje zwiotczenie skóry i utrata jej elastyczności [2].

Skóra w obrębie twarzy staje się cieńsza, zwłaszcza w okolicach oczu, gdzie ze względu na specyficzną budowę, zaczynają pojawiać się tzw. „kurze łapki”. Utrata wilgotności skóry, spowodowana zanikiem gruczołów łojowych, prowadzi do efektu skóry suchej i mało elastycznej. Staje się ona bardziej podatna na podrażnienia i wzrasta skłonność do pojawiania się zmarszczek o różnej głębokości [2].

Wahania stężeń hormonów, do jakich dochodzi podczas procesu menopauzy, spowodowane są głównie zmianą w receptorach androgenowych oraz progestronowych – tyle, o ile ich rozmieszczenie na skórze się nie zmienia, to jednak dochodzi do zmiany w zakresie ich gęstości, a mianowicie do jej spadku [3].

Zmiany menopauzalne dotykają także naczyń krwionośnych, co powoduje widoczne rozszerzanie się i pękanie. Zatraca się również owal twarzy, dochodzi do zaburzeń w zabarwieniu, jak również do pojawiania się cieni i zaciemnień [2].

Menopauza, fot. panthermedia

Naskórek 

Podstawową zmianą, jaka występuje w okresie menopauzy w obrębie naskórka, jest jego ścieńczenie. Stopniowo zanika warstwa kolczysta i ziarnista oraz spada zdolność skóry do regeneracji i odbudowy. Redukuje się elastyczność skóry, a komórki zaczynają się od siebie oddalać i słabiej do siebie przylegać. Kosztem ścieńczenia pojawia się coraz bardziej wyraźna i grubsza warstwa rogowa w wybranych obszarach ciała, a ochrona przed promieniowaniem UV jest obniżona przez zmniejszoną liczbę melanocytów, które wykazują tendencje do łączenia się w grupy i tworzenia tzw. starczych plam soczewicowatych [4].

Skóra właściwa 

Spadek produkowanego kolagenu odbija się widocznie w obszarze skóry właściwej. Jest to efekt spowolnionej sprawności i aktywności fibroblastów oraz zmniejszającej się liczby makrofagów. Degeneracja włókien, ich usztywnienie i stwardnienie oraz chaotyczne ułożenie również przyczyniają się do spadku gęstości skóry i zaburzeń w zakresie włókien elastycznych. Wraz ze spadkiem mikrokrążenia widoczne staje się mniejsze zaopatrzenie poszczególnych warstw skórnych w naczynia krwionośne, a ich pogrubione ściany powodują spadek zaopatrzenia w tlen tkanek, przez które przebiegają [4].

Włosy i paznokcie 

Włosy i paznokcie jako element skóry również narażone są na falę zmian i degradacji w związku z modyfikacjami i zaburzeniami w tkankach skórnych. Pojawiają się problemy z łysieniem skóry głowy i przerzedzaniem się włosów w obszarze łonowym i pachwinowym. Włosy stają się cienkie i łamliwe przez zanik i zwłóknienia obecne w mieszkach włosowych. Paznokcie również poddają się nieuchronnym i postępującym zmianom, przez co stają się kruche, łamliwe, szorstkie z widocznymi bruzdami [4].

Inne czynniki 

Należy jednak pamiętać, że nie tylko zmiany hormonalne, jakie zachodzą w organizmie w okresie menopauzy, przyczyniają się do tych w obrębie skóry. Ważna są także czynniki środowiskowe i tu głównie odpowiedzialne jest za to promieniowanie UV, ale także czynniki atmosferyczne. Istotną role mają także wszelkie predyspozycje genetyczne, praca układu immunologicznego oraz nagromadzenie toksyn w organizmie [2].

Można więc powiedzieć, że starzenie się skóry to 2 nakładające się na siebie procesy, z których pierwszy związany jest z czynnikami zewnątrzpochodnymi, a drugi ściśle związany z czynnikami wewnętrznymi. Proces starzenia się skóry ma mocno zindywidualizowany przebieg, który odnosi się zarówno do uwarunkowań genetycznych, rasy, płci, warunków życia, jak i wykonywanej pracy czy sposobów pielęgnacji skóry [3].