Płacz jest najwcześniejszą formą komunikacji dziecka z rodzicami. Płacz u najmłodszych dzieci charakteryzuje zmienność w ciągu doby z wyraźnym nasileniem późnym popołudniem i wieczorem.
Ponad połowa dzieci w wieku do 3. miesiąca płacze wieczorem ponad 30 minut. Kiedy, pojawiający się zwłaszcza po południu i wieczorem, płacz przybiera większe nasilenie, przedłuża się, nie daje się ukoić, nazywany jest kolką.
Słowo „kolka” pochodzi od greckiego „kolikos”, czyli jelitowy. W nazwie więc zawarte jest założenie związku z dolegliwościami przewodu pokarmowego, jednak badania naukowe coraz częściej poddają ten fakt w wątpliwość.
Istnieją teorie, że jest to zaburzenie neurorozwojowe bez jakiegokolwiek podłoża organicznego. Około 2. miesiąca życia dochodzi do przejścia kontroli nad płaczem z mechanizmów odruchowych do kontrolowanych przez korę mózgową. Wydaje się, że w kolce to przejście jest opóźnione. W tym kontekście kolka stanowiłaby górny zakres prawidłowej „krzywej płaczu” u dziecka. Inne badania wskazują na związek kolki z bakteriami przewodu pokarmowego.
Palenie papierosów w ciąży dwukrotnie zwiększa ryzyko kolki u dziecka. Stres w rodzinie, niepokój matki mogą też wpływać na przekazanie napięcia dziecku i odgrywać rolę w pojawieniu się kolki.
Na kolkę cierpi co piąte niemowlę do 5. miesiąca życia. Dziewczynki i chłopcy cierpią na kolkę równie często.
Kolka jest przyczyną ogromnego stresu rodziców, może zaburzać ich relację z dzieckiem i jest przyczyną licznych zgłoszeń do pediatry.
Objawy i przebieg kolki u niemowlęcia
Kolka definiowana jest tzw. „zasadą trzech”, czyli jako napadowa drażliwość, marudność lub płacz trwające ponad 3 godziny na dobę, w 3 lub więcej dni w tygodniu, przez 3 lub więcej tygodni u zdrowego dziecka w wieku od 2 tygodni do 4 miesięcy. Najczęściej kolka rozpoczyna się około 4.-5. tygodnia życia. Objawy występują najczęściej w godzinach późnopopołudniowych i wieczornych. Żadne działania rodziców nie są w stanie zakończyć napadu płaczu. Jednocześnie dziecko rośnie i rozwija się prawidłowo i przez większą część dnia zachowuje się pogodnie. Kolki ustępują samoistnie około 5. miesiąca życia.
Kiedy udać się do lekarza z kolką u niemowlęcia
We większości przypadków kolki nie stwierdza się u dziecka przyczyny płaczu, trzeba jednak pamiętać, że u części dzieci marudność i nadmierny płacz są spowodowane chorobą, najczęściej stwierdzanym schorzeniem jest zakażenie dróg moczowych.
Do lekarza trzeba się udać zawsze, jeśli marudności niemowlęcia towarzyszy podwyższona temperatura ciała, obniżony apetyt, nieprawidłowe stolce lub inne objawy chorobowe albo kiedy dziecko nie przybiera prawidłowo na wadze.
Leczenie kolki u niemowlęcia
Nie ma niestety leku na kolki u niemowląt.
Podstawą radzenia sobie z kolką jest zrozumienie, że płacz może u dziecka być niekoniecznie objawem bólu, ale i sposobem komunikacji. Ustalenie regularnego planu dnia, karmień, snu i aktywności pozwala uzyskać poczucie kontroli, może też przyczynić się do zmniejszenia nasilenia płaczu dziecka.
Badania wykazały, że noszenie dziecka, masowanie czy zawijanie ciasno w powijaki nie mają istotnego wpływu na płacz kolkowy.
Wykazano, że codzienne przyjmowanie bakterii probiotycznej Lactobacillus reuteri ze szczepu DSM 17938 skraca czas płaczu kolkowego dziecka, jest to jednak efekt, na który trzeba czekać kilka tygodni. W pojedynczych badaniach wykazano też, że zastosowanie laktazy pozwala zmniejszyć płacz kolkowy, jednak inne badania nie potwierdziły tej obserwacji. Nie wykazano skuteczności simetikonu w leczeniu kolki.
W niedużych badaniach wykazano korzystny wpływ eliminacji białka mleka krowiego z diety matki karmiącej piersią na objawy kolkowe u niemowlęcia, a u dzieci karmionych mlekiem modyfikowanym korzystne działanie preparatów o wysokim stopniu hydrolizy białek mleka krowiego. Takie zmiany żywienia, dziecka czy karmiącej mamy, mogą być wprowadzone jedynie po konsultacji z lekarzem pediatrą.
