W okresie 3-4 miesiąca życia ssanie kciuka występuje zazwyczaj po karmieniu – dziecko ssało pierś lub butelkę i po prostu kontynuuje te czynność, gdy zniknęło źródło pokarmu. Następnie rozciąga się na okres przed karmieniem a potem na inne pory dnia. W 18 miesiącu życia dziecka następuje zazwyczaj szczytowe natężenie ssania, które słabnie ok. 2 roku zwłaszcza za dnia a w nocy towarzyszy mu często jakiś przedmiot. U trzylatka dodatkową podnietą do ssania może być np. oglądanie telewizji. Jeżeli nawyk ten nie ustąpił samoistnie w wieku 7 lat dziecko samo stara się z tym walczyć (ssanie kciuka występuje jedynie podczas słuchania, czytania, zmęczenie lub choroby czy w innej trudnej sytuacji).

Fachowej pomocy wymaga stan gdy ssaniu kciuka towarzyszą także inne nasilone objawy napięcia, jak również wtedy gdy częstotliwość jest znacznie bardziej nasilona - szczególnie w okresach gdy nawyk powinien słabnąć. Konsultacji wymaga również sytuacja gdy dziecko przeżyło jakieś traumatyczne wydarzenie a ssanie kciuka jest formą rozładowywania emocji wynikających z tej sytuacji. Wskazane jest wtedy skontaktowanie się z psychiatrą i/lub psychologiem dziecięcym.

Pierwszym krokiem powinno być zapoznanie się rodziców z tym, jaki zazwyczaj ma przebieg ssanie kciuka a następnie porównanie jak ma się do tego ich własne dziecko. Najlepszym lekarstwem – choć chyba najtrudniejszym w stosowaniu – jest zachowanie spokoju (u znacznej większości objaw ten ustępuje samoistnie a zwracanie szczególnej uwagi wzmacnia go).

Okres nasilonego nawyku nie nadaje się do jego niwelowania (zazwyczaj nie przynosi żadnego efektu a może być bardzo trudne i szkodliwe dla dziecka) – należy poczekać gdy nieco osłabnie by móc przyspieszyć jego koniec. Podarowanie małego kotka lub chomika może być dla trzylatka dobrą zachętą do zaniechania tej czynności, natomiast w wieku pięciu lat przedmiotem ataku musi być sam kciuk (we współpracy i porozumieniu z dzieckiem można stosować różne środki np. bandażowanie kciuka ze specjalna wkładką, którą można rzuć).

Dobre efekty przynosi często rejestrowanie przez rodziców w jakich sytuacjach i o jakich porach dziecko zazwyczaj ssie kciuk, co następnie pozwala zapobiegać tej czynności zanim się pojawi (można np. przesunąć porę drzemki w ciągu dnia na nieco wcześniejszą godzinę, tak, by nie odczuwało zbyt dużego zmęczenia czy okazać większą uwagę i zainteresowanie jeśli głównym  powodem jest nuda). O dziwo czasem skuteczne okazuje się posłanie dziecka do przedszkola – gdzie chcąc być dobrze postrzeganym i lubianym przez innych nie pozwala sobie na występowanie tego nawyku.