Anemia (niedokrwistość) to problem zdrowotny, który jest znany ludzkości już od dawien dawna – pierwsze wzmianki jej dotyczące pojawiały się już ponad 4 tysiące lat temu. Nazwa tego schorzenia wywodzi się od greckiego słowa anaimia, które oznacza dosłownie brak krwi. Taka jest zasadniczo istota anemii – polega ona na tym, że u pacjenta dochodzi do zmniejszenia ilości erytrocytów (czerwonych krwinek) we krwi oraz do spadku poziomu hemoglobiny.

Anemia jest po prostu częstym schorzeniem – szacuje się, że jedna z jej postaci, niedokrwistość z niedoboru żelaza, występować może u nawet prawie 10% spośród wszystkich ludzi. Schorzenie wystąpić może ogólnie u każdego człowieka – zarówno u dziecka, jak i u dorosłego – nieznacznie jednak częściej niedokrwistość stwierdzana jest u kobiet.

Przyczyny anemii

Ogólnie przyczyny anemii dzieli się trojako – wyróżnia się niedokrwistość spowodowaną zaburzeniami produkcji czerwonych krwinek, niedokrwistości spowodowane nadmiernym rozpadem erytrocytów oraz niedokrwistości wynikające z utraty krwi.

Anemia związana z nieprawidłowościami dotyczącymi produkcji czerwonych krwinek miewa bardzo różnorodne przyczyny. Do problemu przyczyniać się może niedobór żelaza (które wchodzi w skład hemoglobiny), ale i deficyty witaminy B12 czy kwasu foliowego w organizmie. Do tej grupy przyczyn niedokrwistości należą także aplazja szpiku, anemia złośliwa, talasemie oraz niedokrwistości spowodowane zaburzeniami czynności gruczołów dokrewnych. Jeszcze innymi problemami, które również mogą prowadzić do zaburzeń produkcji erytrocytów i przez to do anemii, są niewydolność nerek (w której może dochodzić do niedoborów erytropoetyny), zespół mielodysplastyczny czy rozmaite przewlekłe choroby związane ze stanem zapalnym (w przypadku tych ostatnich rozwijać się może specyficzna postać anemii, którą jest niedokrwistość chorób przewlekłych).

Do anemii może prowadzić jednak nie tylko niedostateczna produkcja krwinek czerwonych, ale i ich nadmiernego stopnia rozpad. Takowy może mieć miejsce m.in. w przebiegu dziedzicznej sferocytozy, anemii sierpowatej oraz nocnej napadowej hemoglobinurii. Doprowadzić do nadmiernego rozpadu erytrocytów mogą częste dializy, ale i niektóre operacje (szczególnie operacje kardiochirurgiczne) oraz pewne zakażenia (np. malaria). Niedokrwistością wynikającą z rozpadu czerwonych krwinek jest także choroba hemolityczna noworodków.

Jeszcze inną możliwą przyczyną niedokrwistości jest utrata krwi. Do anemii w takim przypadku mogą doprowadzić m.in. krwawienia z przewodu pokarmowego (np. związane z chorobą wrzodową). Przyczyną anemii mogą być również wyjątkowo obfite krwawienia miesiączkowe.

Rodzaje anemii

Podziałów anemii jest kilka, najpopularniejszy jest jednak ten, który opiera się na wielkości krwinek czerwonych (parametr oznaczany w morfologii krwi jako MCV, od ang. mean corpuscular volume). Podział ten jest bardzo przydatny ze względu na to, że pozwala on zawęzić potencjalne przyczyny niedokrwistości. O anemii normocytarnej mówi się wtedy, gdy MCV wynosi pomiędzy 80 a 100 – w tym przypadku wielkość krwinek czerwonych odpowiada normie. Przyczyną takiej niedokrwistości może być utrata krwi, ale i hemoliza czy anemia aplastyczna. W przypadku niedokrwistości chorób przewlekłych krwinki pacjentów również są zwykle normalnych wymiarów.

fot. panthermedia

Przeciwieństwami anemii normocytarnej są niedokrwistości mikro- i makrocytarne. O pierwszej z wymienionych mówi się wtedy, gdy MCV u chorego wynosi mniej niż 80 (krwinki są wtedy mniejsze niż powinny). Anemia mikrocytarna spowodowana może być np. niedoborem żelaza oraz talasemią. Odwrotnym do niej problemem jest anemia makrocytarna, w której przypadku MCV przekracza 100 (krwinki są zbyt duże niż powinny). Typowo do tego problemu doprowadza niedobór witaminy B12 i kwasu foliowego, innymi jego możliwymi przyczynami są m.in. niedoczynność tarczycy, alkoholizm oraz anemia złośliwa.