Najszybszą oraz najdokładniejszą procedurą, jaką powszechnie stosuje się w celu ustalenia ojcostwa - jest badanie DNA. Pozwala ono potwierdzić ojcostwo z prawdopodobieństwem 99.99% (w statystyce genetyki populacyjnej jest określane, jako „praktycznie dziedziczone”) bądź na 100% je wykluczyć. Tak wysoki wynik prawdopodobieństwa to efekt wykorzystania w badaniu dwóch najważniejszych cech cząsteczek DNA (dziedziczone DNA oraz polimorfizm DNA).
Charakterystyka badania
Procedura badania polega na pobraniu materiału genetycznego za pomocą wymazu (specjalną pałeczką z wewnętrznej części policzka). Pobrane w ten sposób komórki naskórka, pomimo że niewidoczne gołym okiem mają w sobie duże ilości DNA (1000 - krotnie więcej, aniżeli wymagana ilość do przeprowadzenia badania).
Zdarzają się sytuacje, gdy do pobrania materiału dochodzi w niestandardowy sposób:
- bada się szczoteczkę do zębów,
- wyrwany włos wraz z cebulką.
Etapy badania:
- Pałeczka z wymazem (próbka z materiałem genetycznym) w sterylnych warunkach oraz z zachowaniem szczególnej ostrożności, zanurzana jest w roztworze środka, który rozpuszcza tłuszcze, a także enzymu, który rozpuszcza białka. Dochodzi do tego w specjalnym urządzeniu podgrzewającym (termobloku). Owo działanie całkowicie niszczy komórki - pozostaje jedynie czyste DNA pływające w powstałym roztworze.
- Roztwór z DNA umieszczany jest w wirówce laboratoryjnej. Jej zadaniem jest oddzielenie pozostałości komórek od DNA, które osiada na specjalnym sitku i wymywane jest z niego za pomocą innego roztworu.
- Czyste DNA oddawane jest do „właściwej” analizy.
Kolejne przeprowadzane procedury laboratoryjne składają się na otrzymanie zestawu kilkudziesięciu fragmentów DNA, których kombinacja jest różna dla całej populacji. Powstały materiał umieszcza się w szklanej kapilarze (rurka o średnicy 50 mikrometrów) wypełnionej specjalnym żelem. Do obu końców kapilary podłącza się prąd, który powoduje przemieszczenie się DNA z jednego końca na drugi. Umieszczony przy nim laser oraz detektor połączone z komputerem wyposażonym w odpowiednie oprogramowanie, wykrywają przesuwające się DNA.
Czas przejścia danego markera DNA przez rurkę, pozwala na dokładne określenie jego unikalnej długości, która następnie porównywana jest u badanych osób.
Markery DNA u każdej osoby występują w dwóch wariantach - dziecko zaś dziedziczy od każdego rodzica po jednym z nich. W przypadku występowania jednego u matki, drugi musi występować u ojca.
Gdy wszystkie badane fragmenty pasują do DNA matki oraz badanego mężczyzny, wtedy oblicza się prawdopodobieństwo ojcostwa (aby mogło być uznane za wiarygodne musi wynosić 99,99%). W sytuacji, gdy dziecko posiada markery DNA niewystępujące u matki i domniemanego ojca - wykluczone zostaje jego ojcostwo.
Ważne! W sądowych sprawach o ustalenie ojcostwa wiarygodne są wyniki jedynie z placówek, które mają atest Komisji Hemogenetyki Sądowej Polskiego Towarzystwa Medycyny Sądowej i Kryminologii.
Pobranie materiału genetycznego odbywa się przez osobę uprawnioną w obecności rodziców (musi zostać sporządzony protokół). W sprawach sądowych o alimenty badania często wykonuje się bez udziału matki.
Test można wykonać także przed narodzinami dziecka - próbki pobiera się w czasie badań prenatalnych albo są izolowane z krwi matki.
Ważne! Dla pewności wyniku nie ma znaczenia fakt, czy test wykonuje się w ciąży czy po narodzinach dziecka.
Koszt badania
Narodowy Fundusz Zdrowia nie refunduje badania DNA na ojcostwo. Jednakże osoba, która domaga się wykonania badania, może zostać zwolniona z obowiązku opłaty w następujących sytuacjach:
- dziecko, którego sprawa dotyczy, znajduje się w ośrodku wychowawczym,
- trudna sytuacja materialna uniemożliwia opłacenie badania ojcostwa zarówno jednej, jak i drugiej stronie.
W powyższych przypadkach koszty za przeprowadzone badanie genetyczne na potwierdzenie ojcostwa w całości pokrywa Skarb Państwa.
