Już od momentu wynalezienia penicyliny w połowie XX wieku wiele mówi się o szkodliwym wpływie antybiotyków na organizm. Wskazania do stosowania antybiotyków są zmienne i zależą od miejsca zakażenia, patogenu chorobotwórczego jak i ogólnej kondycji, oraz stanu klinicznego pacjenta. Niestety, antybiotyki działają nie tylko na bakterie chorobotwórcze, ale również i na bakterie należące do naturalnej flory fizjologicznej, prowadząc do ich eliminacji, a często całkowitego wyjałowienia miejsc, w których fizjologicznie powinny być obecne.
Rola bakterii saprofitycznych (korzystnych) w organizmie jest nieoceniona: biorą udział w regulacji procesów trawiennych, wchłanianiu elektrolitów, utrzymują odpowiednie pH w pochwie i w jelicie, są koniecznym elementem bariery ochronnej systemu odpornościowego.
Pod wpływem antybiotykoterapii stan tej dynamicznej równowagi „mikrobiologicznej” zostaje jednak bardzo często zachwiany. Miejsce korzystnych szczepów bakteryjnych jak Laktobacillus i Bifidobacterium zajmują bakterie patogenne o działaniu niekorzystnym dla zdrowia jak na przykład Clostridium difficile wytwarzająca toksyny A i B – będąca główną przyczyną uporczywych biegunek po-antybiotykowych.
Sporadycznie są to inne szczepy: z rodzaju Enterococcus, Clostridium perfringens typ A, Klebsiella oxytoca i inne, jak również grzyby - głównie z rodziny Candida. Zachwianie równowagi mikroflory jelitowej sprawia, iż organizm staje się bardziej podatny na infekcje pokarmowe, powodowane przez bakterie z grupy Salmonella, E.coli czy Listeria. Długo trwające zaburzenia równowagi flory bakteryjnej w jelitach przyczyniają się do wzrostu ryzyka powstania raka jelita grubego i chorób z grupy nieswoistych zapaleń jelit, jak wrzodziejące zapalenie jelit.
Najczęstszym jednak objawem zaburzenia mikroflory jelitowej jest biegunka. Szacuje się, iż częstość występowania biegunki związanej z antybiotykoterapią u osób dorosłych wynosi od 5 do 30%, w tym u chorych leczonych w szpitalu – ok. 20%. U dzieci natomiast od 11 nawet do 40%, z przewagą poniżej 2 roku życia.
fot. ojoimages
Poza młodym wiekiem, czynnikiem sprzyjającym występowaniu biegunki po-antybiotykowej jest rodzaj stosowanego antybiotyku. Co prawda każdy antybiotyk może spowodować wystąpienie biegunki, ale największe ryzyko stwarzają preparaty o szerokim spektrum działania przeciwbakteryjnego, aktywne wobec bakterii beztlenowych – aminopenicyliny, aminopenicylina z kwasem klawulanowym, niektóre cefalosporyny i klindamycyna.
