W toku przebiegu chorób autoimmunologicznych, takich jak toczeń układowy czy reumatoidalne zapalenie stawów, dochodzić może do uszkodzeń wielonarządowych i wieloukładowych – w tym do uszkodzeń układu nerwowego (zarówno ośrodkowego, jak i obwodowego). Objawy neurologiczne zwykle wyprzedzają objawy choroby podstawowej, stąd niezwykle łatwo o błędną diagnostykę.
Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS)
Podobanie jak SLE, RZS jest schorzeniem o podłożu autoagresji, w toku której dochodzi do nieswoistego zapalenia stawów oraz uszkodzeń i powikłań wielonarządowych [1]. Na rozwój RZS ma wpływ wiele czynników – zarówno genetycznych, jak i środowiskowych. Do głównych objawów obserwowanych w toku przebiegu RZS zalicza się zapalenie symetryczne stawów oraz uczucie sztywności porannej, która może zaburzać codzienne funkcjonowanie. Do objawów towarzyszących, jakie są obserwowane, zalicza się gorączkę, osłabienie, zmęczenie, spadek masy ciała czy pogłębiającą się niedokrwistość. Ponadto proces zapalny toczący się w przebiegu RZS może doprowadzić także do uszkodzenia nerek, płuc, serca czy zmian patologicznych w narządzie wzroku, co w efekcie może doprowadzić do trwałego inwalidztwa [3].
Objawy neurologiczne
Padaczka pojawia się zarówno u chorych z SLE, jak i RZS. Etiologia pojawienia się napadów jest wieloczynnikowa, jednak ma związek z mikrourazami podpajęczynówkowymi, a nasilenie objawów padaczkowych obserwuje się w chwili zaostrzenia się choroby podstawowej.
Objawy pozapiramidalne dotyczą głównie ruchów pląsawiczych oraz objawów parkinsonizmu – zwykle są to objawy dobrze reagujące na sterydoterapię.
Neuropatie obwodowe pojawiają się u około 0,5% chorych na RZS i przyjmują formę neuropatii uciskowych, łagodnych polineuropatii czuciowych czy czuciowo- ruchowych. Tego typu manifestacje należą do najczęstszych – zwykle są wynikiem kompresji w przebiegu zapalenia błony maziowej lub pochewek ścięgnistych. Widać to w częstości pojawiania się zespołu cieśni nadgarstka, który występuje u około 10% pacjentów czy w zespole kanału stępu, obserwowanego z podobna częstością.
Demielinizacja częściej związana jest z SLE, choć i tu jest dość rzadkim powikłaniem (pojawia się u około 1% pacjentów). Objawy mogą przejawiać się jako objawy ogniskowe, objaw izolowany, pozagałkowe zapalenie nerwu wzrokowego czy poprzeczne zapalenie rdzenia kręgowego. Z uwagi na fakt pojawiania się tego typu objawów zwykle z wyprzedzeniem samego schorzenia bywa ono często diagnozowane jako stwardnienie rozsiane [1].
