Chorobę Refsuma opisano dopiero w latach 40 ubiegłego wieku przez norweskiego lekarza Sigvalda Bernharda Refsuma. Rozwój biologii molekularnej umożliwił dokładne określenie mutacji będącej przyczyną choroby  i jej wpływu na organizm – podstawy biochemiczne schorzenia opisano w 1963 roku. Choroba występuje przede wszystkim w krajach skandynawskich, choć zachorowania odnotowuje się również w Wielkiej Brytanii czy Francji.

Przyczyny choroby

U dorosłych przyczyną choroby jest mutacja genu zlokalizowanego na chromosomie 10. Produkt genu – enzym PAHX w normalnych warunkach bierze udział w metabolizmie kwasu fitynowego. W przypadku mutacji, jaka ma miejsce w chorobie Refsuma, enzym nie działa prawidłowo, przez co kwas fitynowy nie jest rozkładany i gromadzi się w osoczu, krwi i tkankach.

U dzieci występuje mutacja genu kodującego peroksysynę – odpowiadającą za prawidłowe powstawanie peroksysomów. Peroksysomy, które są „wadliwe” nie są w stanie brać udziału w metabolizmie kwasów tłuszczowych, stąd objawy choroby są podobne do tych, które występują w postaci dorosłej.

Postać niemowlęca choroby

Postać niemowlęca choroby Refsuma jest łagodną odmianą zaburzeń biogenezy peroksysomów z tzw. spektrum zespołu Zellwegera. Choroba objawia się po urodzeniu lub we wczesnym okresie niemowlęcym. U pacjentów diagnozuje się oczopląs, wiotkość, opóźnienie wzrostu, dysmorfię twarzy czy hepatomegalię. Mogące wystąpić problemy z prawidłowym funkcjonowaniem wątroby czasem prowadzą do żółtaczki. U dzieci diagnozuje się zwyrodnienie barwnikowe siatkówki i wiotkość. U starszych dzieci do objawów może dołączyć niedoczynność nadnerczy, co skutkuje tworzeniem się kamieni wapniowo-szczawianowych. W literaturze znajdują się również opisy nietypowego obrazu klinicznego obejmujące utratę wzroku, słuchu i ataksję móżdżkową.

Postać choroby występująca u dorosłych

Choroba Refsuma diagnozowana u dorosłych może dawać następujące objawy:

• ataksję (zaburzenia koordynacji ruchowej),
• problemy skórne (pojawienie się tzw. rybiej łuski),
• zaburzenia widzenia na skutek zwyrodnienia barwnikowego siatkówki,
• głuchotę,
• polineuropatię, czyli zaburzenia czucia w dłoniach i stopach.

fot. panthermedia

U 30% chorych diagnozuje się nietypowy objaw, jakim jest skrócenie niektórych kości stóp i rąk (najczęściej dystalnego paliczka kciuka lub czwartej kości śródstopia). Objawy choroby często bywają niezauważone wiele lat ze względu na bardzo wolne „narastanie” objawów. Zdarza się jednak, że u chorych może dojść do gwałtownego przebiegu choroby, np. w sytuacji stresu czy głodu. To z kolei może prowadzić do uwolnienia z tkanki tłuszczowej kwasu fitynowego i w konsekwencji doprowadzić nawet do śmierci.