Wstęp

Niedobór żelaza jest jednym z najpowszechniej występujących na świecie niedoborów żywieniowych o potencjalnie groźnych następstwach. W krajach Europy Zachodniej i USA stwierdza się go u 3-5% dzieci, natomiast w krajach rozwijających się - prawie u 75% dzieci¹. Sugeruje się, że niedobór żelaza może upośledzać rozwój ruchowy i intelektualny dziecka, a zaburzenia te mogą być nieodwracalne. W artykule podsumowano aktualne stanowiska Komitetu Żywienia European Society for Paediatric Gastroenterology, Hepatology and Nutrition (ESPGHAN)², Komitetu Żywienia American Academy of Pediatrics³ oraz Centers for Disease Control and Prevention¹ dotyczące roli żelaza w żywieniu niemowląt, ze szczególnym uwzględnieniem zaleceń dla lekarzy pierwszego kontaktu, jak zapobiegać niedoborowi żelaza.

Żelazo

Żelazo jest pierwiastkiem niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania organizmu, obecnym w prawie wszystkich komórkach, w tym m.in. w dwóch najważniejszych ferroproteinach - hemoglobinie, biorącej udział w transporcie tlenu i mioglobinie, występującej w mięśniach i odgrywającej rolę w magazynowaniu tlenu. Inne ferroproteiny, jak cytochromy, katalazy, peroksydazy, odgrywają rolę w metabolizmie komórkowym.²

Zapotrzebowanie na żelazo

Wprawdzie żelazo jest pierwiastkiem niezbędnym do życia, ale dokładne jego zapotrzebowanie nie jest znane.² Wyniki badań sugerują, że zdrowe, urodzone o czasie, z prawidłową masą ciała niemowlęta mają zapasy żelaza, które pokrywają ich zapotrzebowanie przez pierwsze 6 miesięcy życia.^{4 5} W tym okresie zapotrzebowanie na żelazo egzogenne, jeżeli w ogóle istnieje, jest minimalne. W drugiej połowie pierwszego roku życia zapotrzebowanie na żelazo gwałtownie wzrasta i szacuje się, że wynosi ok. 1 mg/kg/d.³ W porównaniu z niemowlętami urodzonymi o czasie, z prawidłową lub dużą urodzeniową masą ciała, wcześniaki lub niemowlęta o małej w stosunku do wieku płodowego urodzeniowej masie ciała rodzą się z mniejszymi zapasami żelaza, które wyczerpują się ok. 2-3 miesiąca życia. Szacuje się, że zapotrzebowanie dzienne na żelazo u noworodka urodzonego przedwcześnie wynosi ok. 4 mg/kg/d.^{6 7}

fot.ojoimages

Wchłanianie żelaza

Wchłanianie żelaza dostarczanego z pokarmem odbywa się głównie w dwunastnicy i górnym odcinku jelita czczego. Najlepiej przyswajalna jest postać żelaza dwuwartościowego. W procesie transportu żelaza przez błonę śluzową jelita biorą udział dwa mechanizmy transportowe sprzężone z enzymem zmieniającym stan oksydacji żelaza. Do chwili obecnej zidentyfikowany został tylko jeden z nich - Divalent Metal Transporter I (DMTI)^{8 9} zlokalizowany w błonie przyszczytowej enterocyta; nie zidentyfikowano natomiast transportera w błonie przypodstawnej. We wnętrzu enterocyta żelazo magazynowane jest jako ferrytyna. Wchłanianie żelaza zależy od jego ilości w ustroju, szybkości wytwarzania krwinek czerwonych, ilości i rodzaju żelaza w diecie oraz spożywania substancji nasilających lub hamujących wchłanianie żelaza.^{2 1}