Prawidłowe wartości ciśnienia tętniczego u noworodka

Ogólnie dostępne normy ciśnienia tętniczego u dzieci opierają się głównie na danych z badań populacji dzieci powyżej 1 r.ż.. Dane dotyczące wartości ciśnienia tętniczego w najmłodszych grupach wiekowych są ograniczone. Poza problemami z doborem grupy mogącej stanowić populację referencyjną, istotnym problemem jest metodologia pomiaru i stosowane różne urządzenia pomiarowe. Ponieważ obecnie w praktyce ogólnie stosowane są aparaty oscylometryczne, należałoby opierać się na normach opracowanych z zastosowaniem pomiaru oscylometrycznego. Tym samym należy wprowadzić do stosowania klinicznego ocenę średniego ciśnienia tętniczego (MAP), ponieważ tylko ten parametr fali tętna jest bezpośrednio obliczany w trakcie pomiaru metodą oscylometryczną. Ponadto MAP odpowiada ciśnieniu perfuzyjnemu i ocena tego parametru pozwala uniknąć podejmowania decyzji opartych na analizie ciśnienia skurczowego (SBP) u dzieci ze zmiennymi wartościami ciśnienia, które może być podwyższone wskutek reakcji stresowych. Poniżej przedstawiono zarys historii badań nad normami ciśnienia tętniczego u noworodków i wcześniaków, z uwzględnieniem metodologii pomiaru.

Badania przeprowadzone u starszych dzieci wykazały związek wysokości ciśnienia tętniczego z wiekiem, wzrostem i wagą pacjenta, natomiast w przypadku noworodków, zaobserwowano wzrost wartości ciśnienia tętniczego wraz z wiekiem ciążowym, kalendarzowym oraz z urodzeniową masą ciała. Ciśnienie tętnicze u donoszonych noworodków, noworodków urodzonych drogą cięcia cesarskiego, lub u których wystąpiła asfiksja, jest zazwyczaj wyższe w pierwszych 2-3 godzinach życia, po czym ulega obniżeniu. Inaczej jest w przypadku wcześniaków lub dzieci z niską punktacją Apgar, u których ciśnienie tętnicze po urodzeniu jest stosunkowo niskie i ulega stopniowemu zwiększeniu w pierwszych 6 godzinach życia. Ponieważ większość informacji dotyczących ciśnienia tętniczego u noworodków i niemowląt pochodzi z ośrodków intensywnej opieki medycznej, dane te są obarczone błędem, wynikającym z dodatkowych obciążeń pacjenta, które mogą wpływać na wysokość ciśnienia tętniczego (CPAP, leki inotropowe). Dodatkowo, nieścisłości istniejących norm wynikają z różnic stosowanych technologii pomiarów (pomiary bezpośrednie, oscylometryczne, dopplerowskie).

Do jednych z pierwszych norm ciśnienia tętniczego w najmłodszej grupie wiekowej należą normy opublikowane przez De Swieta i wsp.. W oparciu o wyniki pomiarów ciśnienia tętniczego metodą dopplerowską wykonane u 500 noworodków, poza potwierdzeniem znanego już wcześniej zjawiska wzrostu ciśnienia tętniczego w pierwszych dniach i tygodniach życia, stwierdził on również zależność między stanem aktywności dziecka a wysokością ciśnienia tętniczego i opisał istotny spadek ciśnienia tętniczego w trakcie snu. Ponadto, w kolejnych swoich pracach De Swiet zwrócił uwagę na zjawisko "trackingu", czyli tendencji do utrzymywania centylowej wartości ciśnienia tętniczego w miarę rozwoju i dojrzewania dziecka. Jednak, o ile stwierdzono korelację pomiędzy wartościami ciśnienia tętniczego w 4 dobie życia i 6 tygodniu życia, to w kolejnych odstępach czasu zależność ta nie została potwierdzona. Z kolei w Brompton Study wykazano, że chociaż zjawisko "trackingu" rozpoczyna się między 1 a 5 rokiem życia, to istotne zależności obserwuje się dopiero po 3 roku życia. Tym samym ryzyko rozwoju nadciśnienia tętniczego w późniejszym wieku jest związane nie tyle z wartościami ciśnienia w wieku noworodkowym, co z istniejącymi obciążeniami mającymi wpływ na kontrolę ciśnienia tętniczego takimi jak: wiek ciążowy, masa urodzeniowa, wzrost masy ciała po urodzeniu, programowanie perinatalne oraz choroby podstawowe (choroby nerek, koarktacja aorty). Natomiast prawdziwe zjawisko „trackingu” ma znaczenie dopiero od okresu przedszkolnego-szkolnego i zwiększa się z wiekiem, osiągając najsilniejszą korelację w okresie dojrzewania.