Rozwój mowy z kolei przebiega poprzez fazę gaworzenia, głużenia, sylabizowania, a następnie wymawiania pojedynczych słów oraz coraz bardziej rozbudowanych zdań. Już w trzecim miesiącu życia dziecko zaczyna gaworzyć, aby w kolejnych miesiącach doskonalić mowę i około 10-12 miesiąca życia wymawiać pojedyncze słowa. W przypadku zaburzeń rozwoju mowy można wyróżnić zarówno proste jej opóźnienie, kiedy rozwój jej jest nieadekwatny do wieku, lub też rozwój „ mowy własnej” dziecka, niezrozumiałej dla otoczenia, albo mutyzm, czyli zupełny brak wypowiedzi słownych pomimo, iż dziecko rozumie kierowane do niego polecenia. Przyczyny zaburzeń rozwoju mowy to nieprawidłowości aparatu mowy, niedosłuch lub uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego. W części przypadków występują przyczyny psychologiczne lub psychiatryczne, np. autyzm.

 

Sfera rozwoju społecznego przebiega poprzez etap nawiązywania krótkotrwałego kontaktu wzrokowego z opiekunami, najczęściej z matką, następnie dłuższe utrzymywanie tego kontaktu, odwzajemnianie uśmiechu, rozpoznawanie osób z bliskiego otoczenia oraz sygnalizowany płaczem lęk przed obcymi, wyciąganie rączek do matki i domaganie się kontaktu fizycznego. Niepokojącymi objawami są brak zainteresowania otoczeniem, osobami i przedmiotami, brak kontaktu wzrokowego, niechęć do kontaktów fizycznych. Do przyczyn takich zaburzeń zalicza się często patologię w obrębie narządu wzroku ( wady gałek ocznych, retinopatia wcześniacza, zanik nerwów wzrokowych ) oraz w obrębie ośrodkowego układu nerwowego. U dzieci starszych niechęć do nawiązywania kontaktu wzrokowego oraz przytulania, w połączeniu ze stereotypowymi, stale takimi samymi zabawami, może świadczyć o cechach autystycznych.

 

 

Wszystkie opisane nieprawidłowości rozwoju dziecka określane są mianem opóźnienia rozwoju psychoruchowego lub też zaburzeń neurorozojowych. Stwierdzenie jednej lub większej ilości z nieprawidłowych cech rozwoju wymaga zgłoszenia się z tym problemem najpierw do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej lub pediatry. Celem wizyty jest potwierdzenie przez lekarza ewentualnych nieprawidłowości oraz skierowanie dziecka do dalszych, specjalistycznych badań . Dzieci z zaburzeniami neurorozwojowymi kierowane są przede wszystkim do neurologa dziecięcego a także do psychologa, psychiatry dziecięcego lub audiologa celem oceny słuchu. Badania te przeprowadzane są w warunkach ambulatoryjnych, a w wybranych przypadkach - w warunkach szpitalnych. Dotyczy to głównie dzieci najmłodszych, prezentujących znaczne opóźnienie psychoruchowe lub wymagających znieczulenia ogólnego w celu wykonania badań obrazujących ośrodkowego układu nerwowego, np. tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego. Wyniki wszystkich wymienionych badań dodatkowych analizowane są przez specjalistę neurologa dziecięcego, który kieruje dziecko do dalszego, odpowiedniego leczenia, takiego jak rehabilitacja ruchowa, ćwiczenia logopedyczne, opieka psychologiczna nad dzieckiem i rodziną lub aparatowanie narządu słuchu.